Jak odpowiednio wybrać buty robocze?

Większość pracodawców doskonale zdaje sobie sprawę z tego, że wykonywanie wielu rodzajów prac wymaga nie tylko stosowania odpowiednio dobranych narzędzi, ale także różnych zabezpieczeń, które zmniejszają ryzyko odniesienia obrażeń czy choćby zniszczenia używanej odzieży. Przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy nakładają na zakłady pracy wiele obowiązków w tym zakresie.

Wymagane są zarówno zabezpieczenia zbiorowe, jak i indywidualne. Pracownicy powinni być więc wyposażeni w odpowiednią odzież roboczą lub ochronną, a także, jeśli zachodzi taka potrzeba w środki ochrony indywidualnej, np. kaski ochronne, rękawice czy uprzęże do pracy na wysokości. Ustalenie szczegółowych wymogów co do rodzaju używanych zabezpieczeń należy do obowiązków firmy i wymaga dokładnego przeanalizowania panujących na poszczególnych stanowiskach pracy warunków oraz pojawiających się tam zagrożeń. W zależności od efektów takiej analizy odpowiednie służby zajmujące się w przedsiębiorstwie nadzorem nad kwestiami związanymi z BHP powinny dostarczyć odzież, buty robocze, a także środki ochrony indywidualnej ograniczające występujące ryzyka, które jednocześnie spełniają wymogi odpowiednich norm. Zobaczmy, jakie zabezpieczenia mogą być potrzebne w przypadku obuwia roboczego.

Kiedy obuwie robocze i ochronne będzie niezbędne?

Przepisy BHP nakazują pracodawcy zapewnienie odzieży i obuwia roboczego zawsze, jeśli na danym stanowisku pracy istnieje ryzyko, że ubrania należące do pracownika mogą ulec zniszczeniu albo zabrudzeniu. Obowiązek taki istnieje również wówczas, gdy jest to konieczne ze względu na wymogi sanitarne – np. przy produkcji żywności czy farmaceutyków – a także technologiczne, związane choćby z powstawaniem wyładowań elektrostatycznych czy też kwestie związane z BHP. Odzież i obuwie robocze będą niezbędne wszędzie tam, gdzie pracownicy obsługują maszyny i urządzenia techniczne.

W niektórych przypadkach jest dopuszczalne używanie przez pracowników własnej odzieży roboczej i butów, o ile wyrażą oni na to zgodę. W takich sytuacjach pracodawca jest zobowiązany do zwracania odpowiedniego ekwiwalentu, który ma na celu zrekompensowanie poniesionych przez zatrudnionego wydatków. Podobnie może być rozwiązana kwestia prania i konserwowania ubrań roboczych i obuwia. Pracownik może je prać we własnym zakresie w zamian za refundowanie kosztów, pod warunkiem, że w czasie pracy nie są narażone na działanie środków chemicznych, biologicznych albo promieniotwórczych.

Stosowanie odzieży roboczej i obuwia, w tym własnej jest jednak możliwe tylko tam, gdzie nie występują dodatkowe zagrożenia związane z warunkami pracy lub przeprowadzanymi procesami technologicznymi. W przypadku, gdy wykonywanie obowiązków wiąże się z ryzykiem odniesienia obrażeń albo nawet zagrożenia życia pracodawca jest zobowiązany do dostarczenia środków ochrony indywidualnej, które przed nimi zabezpieczą.

Warto dodać, że w przypadku ustalenia przez pracodawcę, że na konkretnych stanowiskach pracy obowiązuje korzystanie z obuwia i odzieży roboczej albo ochronnej zatrudniony nie może zostać dopuszczony do wykonywania swoich obowiązków bez ich stosowania. W przypadku naruszenia zasad dotyczących używania przewidzianych w wewnętrznych regulacjach zabezpieczeń na pracownika może być nałożona przewidziana w Kodeksie pracy kara, np. upomnienie lub kara pieniężna.

Rodzaje obuwia chroniącego przed czynnikami występującymi na stanowisku pracy

Obuwie robocze stosowane w przypadku prac stwarzających ryzyko zabrudzenia własnej odzieży oraz takich, które wiążą się z obsługą maszyn i urządzeń powinno gwarantować ochronę przed zanieczyszczeniami – brudem i kurzem, a także zwykłymi czynnikami atmosferycznymi – opadami i chłodem. Ważne, by buty robocze były dobrze dopasowane, a także zapewniały właściwy komfort użytkowania i odpowiednią ergonomię. W interesie pracodawcy będzie wybór butów, które nie ulegną szybkiemu zużyciu, a przy tym będą zapewniały odpowiednią estetykę, wpisując się w stosowane w firmie rozwiązania dotyczące wyglądu strojów roboczych. W sytuacji, gdy na stanowisku pracy pojawiają się czynniki szkodliwe lub niebezpieczne, wymagania są dużo wyższe.

Obuwie ochronne powinno chronić pracownika przed konkretnymi niebezpieczeństwami. Do najczęściej występujących na stanowiskach pracy czynników ryzyka należą m.in. długotrwałe działanie wody, różnych substancji chemicznych, podwyższonej lub znacznie obniżonej temperatury, a także pyłów oraz czynników mechanicznych. Poważnym zagrożeniem może być porażenie prądem elektrycznym i często lekceważona przyczyna znacznej części wypadków przy pracy, czyli ryzyko poślizgnięcia się. Wśród czynników mechanicznych mogących mieć wpływ na życie i zdrowie pracownika znajdują się przedmioty o dużej masie, które mogą upaść na stopy, odkryte ostrza, ostre krawędzie oraz zaostrzone elementy powodujące ryzyko przebicia lub przecięcia. Do tego rodzaju zagrożeń można też zaliczyć nierówne i niestabilne podłoże oraz pojawiające się wibracje i wstrząsy. 

W przypadku, gdy panujące na stanowisku pracy warunki są szczególnie uciążliwe i niebezpieczne niezbędne może stać się korzystanie z tzw. obuwia bezpiecznego. Oferuje ono najwyższy możliwy poziom zabezpieczeń, w tym ochronę przed uderzeniem o energii 200 J i ściskaniem z siłą 15 kN. 

Właściwości ochronne obuwia a wymogi poszczególnych norm

Obuwie przeznaczone do używania jako robocze powinno spełniać wymogi normy PN-EN ISO 20347, w zależności od potrzeb danego stanowiska pracy. Podstawowym typem obuwia będzie tu kategoria OB oraz wyższe od O1 do O5. Charakteryzują się one dodatkowymi właściwościami, w tym m.in. zabudowaną piętą, właściwościami antystatycznymi oraz absorpcją energii w części piętowej (O1–O5), a także odpornością na przebicie (O3, O5), przepuszczalnością i absorpcją wody (O2, O3) lub wodoszczelnością (O3, O5).

Buty ochronne powinny być zgodne z zapisami normy PN-EN ISO 20346. Zakłada ona odporność na uderzenie o energii 100 J oraz ściskanie z siłą 10 kN w przypadku kategorii PB. Obuwie tego typu oferuje również zabudowaną piętę, antystatyczność, pochłanianie energii w strefie piętowej (P1–P5), a także wytrzymałość na przebicie (P3, P5), przepuszczalność i absorpcję wody (P2, P3) albo przeciwnie – całkowitą wodoszczelność (P3, P5).

Obuwie bezpieczne musi odpowiadać regulacjom zawartym w normie PN-EN ISO 20345. Podstawowa kategoria SB zabezpiecza w tym przypadku przed udarem 200 J i siłą ściskającą 15 kN. Kategorie S1, S1P, S2 i S3 to zabudowana część piętowa, właściwości antystatyczne zapobiegające gromadzeniu się na powierzchni obuwia ładunków elektrycznych, pochłanianie energii w części piętowej oraz odporność na działanie oleju. Kategoria S1P, S2 i S3 to dodatkowo odporność na przebicie, S2 to buty pochłaniające wodę, a S3 wodoodporne.

Buty przeznaczone do użytku podczas pracy mogą mieć rozmaite cechy dodatkowe. Jednymi z najważniejszych są antypoślizgowość: SRA – na podłożu ceramicznym pokrytym roztworem NaLS, SRB – na posadzce stalowej z gliceryną oraz SRC – obejmująca zarówno kategorię SRA, jak i SRB. Wśród innych możliwych zabezpieczeń występują m.in. izolacje termiczne – przed ciepłem HI oraz przed zimnem CI, a także odporność na ciepło kontaktowe 300°C na minutę HRO. Oferowane są również buty z ochroną śródstopia.

Większość poszczególnych typów obuwia jest produkowana z różnymi rodzajami cholewek – jako krótkie półbuty, trzewiki, buty do połowy łydki, do kolana oraz powyżej kolana. Buty antypoślizgowe przeznaczone m.in. dla personelu medycznego mogą być oferowane również jako sandały.

Przy wyborze konkretnego rodzaju butów roboczych trzeba zwracać uwagę na kwestie związane z występującymi na danym stanowisku zagrożeniami, dobierając buty spełniające wymogi odpowiedniej normy. Należy także właściwie dopasowywać ich ergonomię do potrzeb pracownika oraz pamiętać o odpowiedniej estetyce.

Wróć