Na jakich zasadach przydzielana jest odzież ochronna?

Bezpieczeństwo pracy jest jedną z najważniejszych kwestii, o którą powinien zadbać pracodawca. W wielu przypadkach wykonywanie obowiązków zawodowych wiąże się z narażeniem na działanie czynników stanowiących zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia pracowników.

Wśród metod zapobiegania możliwym wypadkom oraz zmniejszania uciążliwości, które wynikają z charakteru wykonywanych czynności lub warunków, w jakich są prowadzone, najskuteczniejsze będzie korzystanie z form tzw. ochrony zbiorowej. Są to zwykle różnego rodzaju zabezpieczenia – osłony, układy unieruchamiające linię produkcyjną lub konkretną maszynę w sytuacji zagrożenia czy instalacje usuwające powstające zanieczyszczenia, np. systemy odpylające. Niestety w wielu przypadkach ryzyka nie da się wyeliminować w taki sposób – czy to ze względu na ograniczenia technologiczne – choćby konieczność pracy w podwyższonej temperaturze czy zwiększonej wilgotności, czy też z powodu wysokich kosztów z tym związanych. W takich przypadkach niezbędne jest stosowanie tzw. środków ochrony indywidualnej, do które jest zaliczana m.in. odzież ochronna, ochronniki słuchu, okulary, obuwie czy rękawice ochronne. Z całej tej grupy najpowszechniej wykorzystywana jest właśnie odzież ochronna, ze względu na różnorodność zagrożeń, przed którymi zabezpiecza. Przekonajmy się, kiedy odzież ochronna jest niezbędna i na jakich zasadach jest przydzielana pracownikom.

Rodzaje zagrożeń, które mogą wymagać stosowania odzieży ochronnej

Stosowanie odzieży ochronnej ma zapewnić ograniczenie ryzyk związanych z wykonywaną pracą. W zależności od zagrożeń występujących na danym stanowisku pracy odzież robocza może zabezpieczać przed skutkami przebywania w bardzo niskiej temperaturze (np. w mroźniach czy pracując przy substancjach kriogenicznych – m.in. ciekłym azocie, tlenie lub helu), ale także w obszarach gdzie jest ona bardzo wysoka, takich jak suszarnie, wszelkiego rodzaju piece czy instalacje odprowadzające ciepło. Zagrożeniem mogą być także płomienie, bardzo gorące przedmioty, odpryski metalu, promieniowanie cieplne powszechnie występujące przy pracy z palnikami, spawaniu i cięciu metali czy przy różnych procesach metalurgicznych albo prowadzonych w ramach obróbki szkła lub ceramiki.

Do czynników ryzyka jest zaliczana również woda i przebywanie w środowisku o dużej wilgotności. Poważnym problemem są także zapylenie, np. podczas obróbki drewna czy niektórych materiałów ceramicznych oraz unoszące się gazy i opary, powstające m.in. podczas spawania czy procesów technologicznych wymagających stosowania chemikaliów. Niebezpieczny jest także kontakt z agresywnymi substancjami chemicznymi, m.in. silnymi kwasami, zasadami i wszelkiego rodzaju rozpuszczalnikami. Coraz większe zagrożenie stanowią czynniki biologiczne – przede wszystkim bakterie i wirusy występujące choćby przy zagospodarowaniu odpadów przemysłowych i komunalno-bytowych.

Wyzwaniem bywają też kwestie łączące się z widzialnością – zwłaszcza w przypadku pracowników wykonujących swe zadania w pobliżu przemieszczających się maszyn – od wózków widłowych, przez koparki i spychacze aż po pracujące suwnice i żurawie. Zagrożenia tego typu są też związane z robotami prowadzonymi w miejscach o dużym natężeniu ruchu kołowego – np. przy budowie i naprawie dróg oraz remontach i obsłudze linii kolejowych. Podobne problemy pojawiają się przy prowadzeniu prac budowlanych, zwłaszcza z użyciem ciężkiego sprzętu.

Poważnym zagrożeniem jest również ryzyko porażenia prądem elektrycznym, zwłaszcza w przypadku możliwości powstania łuku elektrycznego przy pracach prowadzonych przy instalacjach energetycznych.

Kategorie odzieży ochronnej

Odzież ochronna może zapewniać różny stopnień zabezpieczenia, w zależności od jej kategorii. Ubrania przeznaczone do ograniczania ryzyka pojawiającego się przy wykonywaniu różnych rodzajów prac mogą, zgodnie z normą PN-EN ISO 13688 „Odzież ochronna. Wymagania ogólne” być zaliczone do kategorii I, II albo trzeciej. Ubrania kategorii I są przeznaczone do ochrony przed typowymi czynnikami występującymi w życiu codziennym. Będą to drobne zabrudzenia, opady atmosferyczne, zwykłe wahania temperatur, wiatr, możliwość rozdarcia, czy drobnego urazu niezwiązanego z charakterem wykonywanej pracy. Ubrania z tej kategorii należą do najszerzej stosowanych, jednak stopień oferowanej ochrony jest w ich przypadku bardzo niski, więc są one wykorzystywane na stanowiskach, które są wolne od poważnych zagrożeń.

Odzież ochronna kategorii II jest przeznaczona do użytku w miejscach, w których pojawiają się zagrożenia o średnim natężeniu. Chodzi tu o ryzyko odniesienia obrażeń, które mogą łączyć się z poważnym urazem, jednak bez trwałych następstw zdrowotnych. Ubrania kategorii II zabezpieczają więc przed zagrożeniem zdrowia, jednak nie są odpowiednie do zagrożeń o bardzo wysokim natężeniu. Wśród ubrań ochronnych kategorii II znajdą się m.in. zabezpieczające przed uszkodzeniami mechanicznymi, np. przekłuciem lub przecięciem i chroniące przed porażeniem prądem elektrycznym o niewielkim napięciu. Do tej grupy zaliczają się również ubrania związane z zagrożeniem oparzeniem czy kontaktami z wysoką temperaturą, jak choćby podczas spawania łukiem elektrycznym, ale też chroniące przed wysokimi i niskimi temperaturami oraz poparzeniem chemikaliami, gazami i parami. Ubrania kategorii II to także odzież podnosząca widzialność pracowników.

Ubrania ochronne III kategorii mają za zadanie chronić przed najpoważniejszymi zagrożeniami związanymi z ryzykiem trwałej utraty zdrowia lub życia. Wśród ubrań tego typu znajda się kombinezony do wykonywania zadań w środowisku zagrożonym skażeniem biologicznym, a zatem kontaktem z niebezpiecznymi bakteriami i wirusami, odzież przeznaczona do pracy przy materiałach radioaktywnych, pracy związanej ze skażeniami chemicznymi substancjami żrącymi, toksycznymi, łatwo zapalnymi, jak również utleniającymi. Odzież zaliczana do tej kategorii jest wykorzystywana podczas kontaktu z materiałami kriogenicznymi, wysokim natężeniem promieniowania cieplnego, otwartymi płomieniami o temperaturze ponad 1000°C oraz rozgrzanym metalem i jego odpryskami. Odzież III kategorii zabezpiecza przed poparzeniami powodowanymi łukiem elektrycznym prądu o wysokim napięciu.

Regulacje związane ze stosowaniem odzieży ochronnej

Odzież ochronna musi być stosowana przy wszystkich pracach, przy których występują zagrożenia dla zdrowia i życia pracowników. Zalicza się ją do środków ochrony indywidualnej, a potrzeba jej używania wynika z obowiązkowej dla pracodawcy analizy ryzyka na poszczególnych stanowiskach pracy. Nie istnieje wykaz prac ani stanowisk, przy których korzystanie z odzieży ochronnej będzie obowiązkowe – zasady te są ustalane w ramach każdego zakładu pracy i wiążą się z konkretnymi niebezpieczeństwami. Często zdarza się, że używana odzież ochronna musi być dopasowana do kilku różnych zagrożeń.

Jeśli pracodawca ustali, że przy konkretnych zadaniach lub na określonych stanowiskach pracy pojawia się zagrożenie dla zdrowia i życia pracownika, jest zobowiązany do udostępnienia odzieży ochronnej odpowiadającej normom dotyczącym wybranego ryzyka. Pracownik ma obowiązek korzystania z przekazanej odzieży, a za jej brak może być ukarany w sposób przewidziany w obowiązującym w danym zakładzie regulaminie. Do obowiązków pracodawcy należy dbanie o to, by przekazywana odzież spełniała określone wymagania, była użytkowana zgodnie z instrukcją, a także utrzymywana w czystości. Pracodawca musi również dostarczać nową odzież, jeśli ta, która jest użytkowana, ulegnie zniszczeniu, straci swoje właściwości lub minie przewidziany przez wytwórcę dopuszczalny okres jej stosowania.

Potwierdzeniem faktu, że odzież spełnia wymogi poszczególnych norm, jest tzw. certyfikat zgodności. Warto pamiętać, że odzież ochronna przeznaczona do zapobiegania poszczególnym zagrożeniom musi być w pełni zgodna z zapisami, które znajdują się w normie związanej z danym zagrożeniem. Jest to o tyle istotne, że w wielu przypadkach w obrębie jednej normy występuje kilka poziomów ochrony. Będzie tak np. przy odzieży chroniącej przed zagrożeniami chemicznymi w postaci ciekłej lub gazowej, łącznie z aerozolami i cząstkami stałymi wg normy PN-EN 943, która obejmuje zarówno odzież gazoszczelną, jak i niegazoszczelną. Poziomy ochrony bywają też opisywane przez dodatkowe normy, jak np. PN-EN ISO 6529 „Odzież ochronna. Ochrona przed substancjami chemicznymi. Wyznaczanie odporności materiałów na odzież ochronną na przenikanie cieczy i gazów”, która określa aż 5 klas czasu przebicia wskutek kontaktu z substancją chemiczną.

Odpowiedni wybór odzieży ochronnej oraz bezwzględne egzekwowanie korzystania z niej ma bardzo duże znaczenie dla poziomu bezpieczeństwa, a także wypadkowości w konkretnym przedsiębiorstwie. Warto pamiętać, że pracodawca ma obowiązek dostarczania odzieży ochronnej przystosowanej do występujących zagrożeń oraz utrzymywania jej w należytym stanie, a pracownik jest zobowiązany do korzystania z niej zgodnie z przeznaczeniem. Terminy i zasady przydzielania odzieży ochronnej ustala pracodawca we własnym zakresie, nie może on jednak dopuścić do pracy osoby, która nie jest w nią wyposażona mimo takiego obowiązku. Odpowiedzialność za stan odzieży, który nie pozwala na pełną ochronę według odpowiednich norm, ponosi pracodawca, w jego interesie leży więc regularna kontrola jej stanu i wymiana w razie zużycia.

Wróć