W jakich branżach konieczna jest odzież ochronna?
Warunki pracy oraz jej specyfika mogą powodować powstawanie zagrożeń związanych z czynnikami, które są dla ludzi potencjalnie niebezpieczne i niekiedy stają się być przyczyną zranień, obrażeń, a w niektórych przypadkach nawet śmierci.
Lista niebezpieczeństw jest bardzo długa od przebywania w miejscu o zwiększonym ruchu pojazdów, przez narażenie na zmoczenie rozmaitymi cieczami aż po wysoką temperaturę czy różne substancje chemiczne. W zależności od możliwych zagrożeń dla bezpiecznego wykonywania prac niezbędne będzie korzystanie z właściwie dobranej odzieży ochronnej. Przekonajmy się, jakie są jej rodzaje, zobaczmy, przed czym może zabezpieczać oraz sprawdźmy, w jakich branżach jej używanie będzie nieodzowne.
Rodzaje odzieży, jakie mogą być używane w miejscu pracy
Wykonywanie wielu zadań wchodzących w zakres obowiązków zawodowych znacznej liczby pracowników oznacza narażenie ich na przebywanie w otoczeniu, w którym występuje sporo rozmaitych zagrożeń – od substancji mocno brudzących po żrące chemikalia czy wysoką temperaturę. Obowiązujące przepisy prawa pracy wymagają, by w takich przypadkach stosować odzież roboczą albo ochronną, która wyeliminuje możliwość kontaktu z tego rodzaju czynnikami lub sprawi, że przestaną być groźne. Rodzaj ubrań noszonych w pracy zależy od tego, z jakie czynności muszą być wykonywane na konkretnym stanowisku pracy.
W sytuacji, gdy pracodawca przeprowadzi analizę zagrożeń, z której będzie wynikało, że żadne niebezpieczeństwa nie występują, np. przy typowej pracy biurowej, pracownicy mogą albo używać własnej odzieży, albo wykorzystywać zwykłe ubrania zapewniane przez pracodawcę, m.in. tam, gdzie jednolity strój jest ważnym składnikiem strategii marketingowej firmy, choćby w hotelarstwie, gastronomii lub handlu. W przypadku, gdy zadania składające się na wykonywaną pracę wiążą się z ryzykiem zabrudzenia, albo wówczas gdy polegają na obsłudze maszyn i urządzeń zgodnie z Kodeksem Pracy pracodawca powinien zapewnić odzież roboczą. Ubrania tego rodzaju powinny zabezpieczać przed warunkami pogodowymi charakterystycznymi dla danej pory roku np. niską temperaturą, opadami i wiatrem, jeśli praca łączy się z przebywaniem na zewnątrz budynku. W sytuacji, gdy analiza zagrożeń wskazuje na to, zakres zadań oznacza występowanie zagrożeń dla zdrowia i życia osób, które ją wykonują, niezbędne będzie używanie odzieży ochronnej.
Odzież ochronna stanowi zabezpieczenie pracownika wówczas, gdy jest on narażony na kontakt z płomieniami, wysoką bądź bardzo niską temperaturą, wodą albo wilgocią, a także na zranienie mechaniczne. Jest sposobem na uniknięcie zagrożeń biologicznych, unoszącymi się w powietrzu pyłami, chemikaliami mogącymi poparzyć skórę czy wreszcie prądem elektrycznym. Odzież ochronna jest również elementem poprawiającym widoczność pracowników przebywających w pobliżu przemieszczających się maszyn, urządzeń i pojazdów.
Kategorie odzieży ochronnej i zagrożenia, przed którymi chronią
Odzież ochronna musi spełniać jasno określone wymogi, zarówno pod względem odpowiedniej kategorii obowiązującej według Dyrektywy 89/686/EWG, jak i poszczególnych norm, w tym PN-EN ISO 13688 „Odzież ochronna. Wymagania ogólne”. Jeżeli chodzi o kategorie wskazujące na stopień występującego zagrożenia, to wyróżnia się ich trzy.
Kategoria I zapewnia ochronę przed zagrożeniami o bardzo niewielkim natężeniu, podobnymi do tych, z jakim większość ludzi styka się w życiu codziennym. Będą to nieszkodliwe dla zdrowia zabrudzenia łatwe do usunięcia, uszkodzenia mechaniczne, a zatem niewielkie rozdarcia i powierzchowne skaleczenia, lekkie oparzenia przy niewielkiej temperaturze i niezwiązane z czynnikami chemicznymi, jak również zwykłe czynniki atmosferyczne. W praktyce kategoria ta pokrywa się w dużym stopniu z zakresem ochrony oferowanym przez ubrania robocze. Ubrania tego rodzaju będą jednymi z najszerzej wykorzystywanych w różnych branżach od transportu i gospodarki magazynowej, przy części zadań wykonywanych w budownictwie, a także w przemyśle, zwłaszcza przy obsłudze maszyn i urządzeń produkcyjnych.
Kategoria II zagrożeń, przed którymi są w stanie zabezpieczać ubrania ochronne, obejmuje czynniki o średnim natężeniu, które mogą prowadzić do zagrożenia zdrowia pracownika. W tej kategorii znajdzie się m.in. odzież używana podczas spawania, ubrania dla pracowników mających kontakt z chemikaliami oraz wysoką temperaturą, a także dla pracujących w strefach, gdzie występuje ryzyko porażenia prądem o niskim napięciu. W tej grupie będzie odzież zabezpieczająca przed uszkodzeniami mechanicznymi, np. przecięciem, a ponadto ubrania ostrzegawcze używane na placach budowy czy przy zadaniach związanych z obsługą infrastruktury transportowej albo pracach w logistyce i przewozie ładunków.
Odzież ochronna kategorii III to ubrania chroniące przed zagrożeniami, które mogą doprowadzić do trwałego uszczerbku na zdrowiu albo do śmierci pracownika. Wśród wyposażenia z tej kategorii znajdą się m.in. kombinezony zabezpieczające przed skażeniami chemicznymi, np. substancjami żrącymi, toksycznymi, łatwozapalnymi czy utleniającymi, zagrożeniami biologicznymi, w tym kontaktem z bakteriami czy wirusami. Kategoria III to ponadto ubrania zabezpieczające przed promieniowaniem, płomieniem o temperaturze przekraczającej 1000°C oraz odpryskami, np. ciekłego metalu. Odzież z tej kategorii jest stosowana przy pracy z materiałami o skrajnie niskich temperaturach, jak również do ochrony przed łukiem elektrycznym o wysokim napięciu.
Rodzaje zadań, przy których niezbędna jest odzież ochronna
Odzież ochronna jest zaliczana do środków ochrony indywidualnej. Musi być dobierana w zależności od tego, jakie zagrożenia występują na danym stanowisku pracy. Jej używanie będzie więc obowiązkowe tam, gdzie analiza warunków pracy i charakterystyki wykonywanych zadań wskaże na konieczność i używania ze względu na brak możliwości wprowadzenia środków ochrony zbiorowej czy z powodu specyfiki realizowanego procesu technologicznego. Wszystkie środki ochrony indywidualnej powinny mieć oznakowanie poświadczające wystawienie dla nich certyfikatu zgodności potwierdzającego, że spełniają wymogi odpowiedniej dla danego zagrożenia normy.
Istnieje szereg norm, które regulują wymogi, jakim muszą odpowiadać ubrania przeznaczone do wykonywania pracy przy poszczególnych typach zagrożeń. W przypadku prac związanych z elektrycznością może to być m.in. PN-EN 61482-1-2 „Odzież ochronna przed zagrożeniami termicznymi spowodowanymi łukiem elektrycznym”, która w zależności od klasy chroni przed skutkami działania łuku elektrycznego o określonym napięciu, czy też PN-EN 1149 „Właściwości elektrostatyczne odzieży ochronnej”, która chroni przed gromadzeniem się na powierzchni ubrania ładunków elektrycznych, odzież ta jest przeznaczona do prac np. w strefach zagrożonych wybuchem czy miejsc, w których pracownik ma kontakt z podzespołami elektronicznymi.
Odzież ochronna zabezpiecza także przed zagrożeniami mechanicznymi, jak ubrania wykonane wg PN-EN 13998 „Odzież ochronna chroniąca przed przecięciami i ukłuciami nożami ręcznymi” czy PN-EN 381-5 „Odzież ochronna dla użytkowników pilarek łańcuchowych przenośnych”.
Ze względu na wielość rodzajów skażeń, zwłaszcza chemicznych i biologicznych spora grupa norm określa warunki dla odzieży, która może być używana w miejscach ich występowania, m.in. PN-EN 13982-1 „Odzież chroniąca przed cząstkami stałymi”, PN-EN 14605 „Odzież chroniąca przed ciekłymi środkami chemicznymi”, PN-EN 943 „Odzież chroniąca przed ciekłymi i gazowymi chemikaliami, łącznie z aerozolami i cząstkami stałymi” czy PN-EN 14126 „Odzież chroniąca przed czynnikami biologicznymi” albo PN-EN 1073 „Odzież chroniąca przed skażeniami promieniotwórczymi”.
Korzystanie z odzieży ochronnej nie jest więc związane z branżą, ani nawet z rodzajem wykonywanej pracy, a z pojawiającymi się w jej wyniku niebezpieczeństwami. Istnieją jednak takie rodzaje działalności, w których na niemal wszystkich stanowiskach niezbędny będzie jakiś rodzaj odzieży ochronnej, np. budownictwo, gdzie jedną z najczęściej wykorzystywanych grup odzieży jest spełniająca wymogi podwyższonej widzialności PN-EN 20471 „Odzież ostrzegawcza o intensywnej widzialności”. Są także zawody, w których niemal wszystkie czynności będą musiały być wykonywane w ubraniu ochronnym, jakie jak choćby spawacz, dla których odzież musi odpowiadać normie PN-EN 11611 „Odzież ochronna dla spawaczy i pracowników w zawodach pokrewnych”.
Warto pamiętać, że ubrania ochronne w wielu przypadkach muszą spełniać wymogi więcej niż jednej normy. Niekiedy możliwe jest zabezpieczenie pracownika przez połączenie odzieży z innymi środkami ochrony indywidualnej np. ochrony kończyn górnych, dolnych, głowy czy słuchu.
